مطالعات معماری پیش از اسلام نقش مهمی در شناخت ریشه‌ها و درک سیر تکامل محیط مصنوع ایران دارد. با وجود مطالعات گوناگون درباره دوران تاریخی هخامنشی، سلوکی، اشکانی و ساسانی در ایران و آثار شاخصی همانند بناهای آیینی یا تشریفاتی، جای خالی پژوهش تک‌نگاری یا مطالعه مقایسه‌ای پیرامون فضاسازی، ساختار و سازه، کارکرد و عملکرد و همچنین ریخت‌شناسی و سازماندهی اجزاء در ارتباط با کلیت معماری مشهود است. کتاب حاضر با هدف بازشناسی معماری پیش از اسلام در ایران، آن محدوده جغرافیایی فارس را برگزیده است که خاستگاه آثار مهم معماری است: پارسه، پاسارگاد و بیضا. فرایند پژوهش در این کتاب مبتنی بر مطالعه منابع تاریخی و گزارش‌های باستان‌شناختی و تحلیل کالبدی آثار با استناد به کاوش‌ها و برداشت‌های میدانی است. دستاوردهای کتاب بر ویژگی‌های شاخص پنج محوطه مهم: تل باکون، تل ملیان به‌‌مثابه شهر انشان، پاسارگاد به‌مثابه خاستگاه هخامنشیان، پارسه یا تخت جمشید با توجه به آبراهه‌ها و نظام زهکشی آب و در نهایت مادرشهرهای ساسانی مانند استخر و ویژگی‌های ساختاری آن متمرکز است.