بخش کتاب‌های آموزش زبان‌فارسی به غیرفارسی زبان‌ها متولی ندارد

به گزارش روابط‌عمومی «سمت» به نقل از خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، نشست «نقش مراکز آموزش عالی و ناشران دانشگاهی در تامین منابع آموزشی زبان و ادبیات فارسی برای غیرفارسی زبانان» از سلسله نشست‌های فرهنگی دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران، چهارشنبه ششم بهمن‌ماه با حضور عباسعلی وفایی، استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی و رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در پکن، امیرسعید کرمی، معاون گسترش زبان و ادبیات فارسی و ایران‌شناسی در خارج از کشور مرکز همکاری‌های علمی بین‌المللی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، حسین هاجری عضو هیات علمی سازمان سمت و مدرس زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه سارایوو و صلاح محمد جلوخان، استاد زبان و ادبیات فارسی و رئیس گروه جهانگردی دینی دانشگاه‌های اهل بیت(ع) کربلای معلا- عراق، با دبیری مصطفی غلامحسین‌زاده در موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران برگزار شد.

در ابتدای این نشست غلامحسین‌زاده دبیر نشست از اهمیت کتاب‌های آموزشی در گسترش زبان و ادبیات فارسی در خارج از مرزها سخن گفت و بیان کرد: در بسیاری از دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی خارج از ایران، زبان و ادبیات فارسی تدریس می‌شود و تالیف کتاب‌های آموزشی و کمک‌آموزشی سازمان‌هایی مثل سازمان مطالعه و تدوین کتب دانشگاهی در علوم اسلامی و انسانی (سمت) که در ایران نقش تامین این کتب را به عهده دارند، بسیار حائز اهمیت است و این سازمان تلاش کرده منابع مختلفی در زمینه کلیات دستور زبان فارسی، نثر ساده فارسی، شعر ساده فارسی، کلیات تاریخ ادبیات فارسی، ایران‌شناسی، شعر انقلاب اسلامی و... که بسیار مورد استقبال مراکز دانشگاهی خارج و داخل کشور قرار گرفته است تالیف و منتشر کند.

عباسعلی وفایی استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی و رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در پکن که نخستین سخنران این نشست بود، درباره مراکز آموزش عالی و دانشگاهی بین‌المللی کشور چین در حوزه زبان فارسی بیان کرد: کشور چین یکی از کشورهایی است که از تعدد کرسی‌های زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه‌های خود بسیار سود می‌برد.

وی ادامه داد: ۲۰ گروه زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه‌ها و هفت مرکز ایران‌شناسی در کشور چین وجود دارند که رشته زبان و ادبیات فارسی در آنها تدریس می‌شود و با توجه به روابط فرهنگی اخیر ایران و چین وجود منابع آموزشی به‌روز در آموزش زبان و ادبیات فارسی در این کشور ضروری به‌نظر می‌رسد. این درحالی است که ما در کشور چین از محدودیت‌ منابعی که در دانشگاه‌ها تدریس می‌شود، رنج می‌بریم.

رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران با اشاره به منابع فارسی موجود در چین گفت: منابع زبان و ادبیات فارسی موجود در دانشگاه‌های چین نیز، منابعی بسیار قدیمی است و ضعف آنها در این است که از ادبیات معاصر ما اطلاع چندانی ندارند و با توجه به اینکه طبق قوانین کشور چین به آثار استادان ایرانی اجازه چاپ داده نمی‌شود، لازم است بین استادان و دانشجوهای ایران و چین و بین مراکز علمی و پژوهشی دانشگاه‌های این دو کشور ارتباط تنگاتنگی برقرار شود. همچنین لازم است شرایطی فراهم آید که استادان چین نیز تالیفاتی در زمینه زبان و ادبیات فارسی داشته باشند و این می‌تواند به هم‌افزایی بیشتر دانشگاه‌های ایران و چین منجر شود.

حسین هاجری دیگر سخنران این مراسم طی سخنانی گفت: از 18 تحقیق بزرگ بین‌المللی انجام شده در حوزه آموزش 15 تحقیق این موضوع را تایید کرده است که مهمترین مساله آموزش، کتاب درسی است. این نکته را از این جهت عرض کردم که اگر کرسی‌های متعدد زبان ادبیات فارسی داشته باشیم؛ اما کتاب آموزشی خوب نداشته باشیم با مشکل اساسی روبه‌رو خواهیم شد. 

عضو هیئت علمی سازمان سمت در پاسخ به این سوال که چرا ما در حوزه کتاب‌های آموزشی تا این حد مشکل داریم؟ عنوان کرد: ما در حوزه آموزش زبان فارسی هنوز نوپا هستیم و اگر بخواهیم خودمان را با زبان‌های بزرگ دنیا از جمله انگلیسی یا فرانسوی مقایسه کنیم می‌بینیم تجربه زیادی نداریم.

هاجری با بیان اینکه در کشور ما پژوهش‌های زیربنایی برای تالیف کتاب‌های آموزشی انجام نشده است، گفت: ما هنوز نمی‌دانیم 500 واژه آکادمیک ما کدام‌ها هستند. وقتی چنین شاخصه‌هایی نداریم نمی‌توانیم کتاب خوبی در حوزه آموزش تالیف کنیم. از سوی دیگر ما هنوز نمی‌توانیم برچسب رسمی یا غیررسمی به یک سری از واژه‌ها بزنیم پس چطور می‌خواهیم کتاب در این حوزه تالیف کنیم؟

وی با اشاره به اینکه در اقتصاد نشر، کتاب‌های آموزشی سودآور نیست توضیح داد: به همین دلیل بخش خصوصی و دولتی تمایل چندانی به تالیف کتب آموزشی ندارند. حتی بخش دولتی اگر کتابی منتشر می‌کند براساس نیازها و سفارش‌های خودش بوده است. بنابراین وقتی هیچ دستاوردی برای ناشر و مولف وجود ندارد ناشران وارد این عرصه نمی‌شوند.

این مدرس زبان و ادبیات فارسی افزود: همچنین مشکل دیگری در ارسال فیزیکی کتاب وجود دارد؛ چراکه به دلیل هزینه‌های بالایی که مشمول آن می‌شود و نیز تحریم‌های کنونی این هزینه‌ها بیشتر شده و به همین دلیل ارسال کتاب بیشتر از طریق مسافران صورت می‌گیرد.

وی با تاکید بر اینکه تعیین متولی راه‌حلی برای رفع این مشکلات است گفت: اکنون هیچ سازمانی در کشور ما خودش را مسئول نشر و ارسال کتاب‌های آموزشی به غیرفارسی زبان‌ها نمی‌داند. شایسته‌ترین متولی برای تهیه کتاب زبان‌فارسی و تاسیس کرسی‌های زبان و ادبیات فارسی وزارت علوم است. بنابراین اگر وزارت علوم متولی این کار شود و بتواند از مراجع بالادستی هم کمک بگیرد بسیار موثر خواهد بود.

هاجری در توضیح موضوع اعزام استادان گفت: در شرایط فعلی استفاده از ظرفیت استادان اعزامی می‌تواند خیلی اتفاق مثبتی در این زمینه باشد و ما می‌توانیم از این ظرفیت‌ها استفاده کرده و کتاب تولید کنیم.

وی با بیان اینکه می‌توان در ادامه کتاب‌های تولید شده را به صورت الکترونیک و رایگان در اختیار تمام جهان قرار داد افزود: چنین کاری از لحاظ مالی، سرمایه عظیمی را برای وزارت علوم به دنبال نخواهد داشت؛ اما سرمایه عظیم معنوی تولید خواهد کرد.

در ادامه این نشست امیرسعید کرمی معاون گسترش زبان و ادبیات فارسی و ایران‌شناسی در مرکز همکاری‌های علمی بین‌المللی وزارت علوم اظهار کرد: مقام معظم رهبری چند روز پیش درباره فرهنگ سخن گفتند و بر گسترش زبان و ادبیات فارسی و ایجاد راهکارهای ساختاری و علمی برای گسترش زبان و ادبیات فارسی تاکید کردند، که صحبت‌ها اهمیت این موضوع را یادآور می‌شود.

وی با اشاره به محتوای مطرح شده از سوی سخنرانان قبلی و تایید آنها توضیح داد: از موانع بزرگی که بر سر گسترش زبان و ادبیات فارسی در جهان است، عوامل تاثیرگذار بر آموزش زبان‌فارسی و تالیف کتب آموزشی در این زمینه است. بنابراین لازم است سازمان سمت از الگوهای جدید و روش‌های تکنولوژیک اخیر مثل داشتن نشانه‌های الکترونیکی و استفاده آنلاین از کتاب‌ها را مورد توجه قرار دهد.

کرمی تصریح کرد: آموزش زبان و ادبیات فارسی از این لحاظ که به دانشجویان رشته‌هایی چون فلسفه هنر ایرانی، تاریخ ایران و...کمک شایانی برای ایران‌شناسی می‌کند، حائز اهمیت است.

وی در انتهای سخنان خود بحث اشتغال زبان آموزان غیرفارسی‌ در مقطع ارشد را مطرح کرد و آن را مسئله دیگری دانست که قابل بحث است و لازم است تدبیری برای آن اندیشیده شود.

صلاح محمد جلوخان، رئیس گروه جهانگردی دینی دانشگاه‌های اهل بیت (ع) سخنران چهارم این نشست بود که به اهمیت روابط فرهنگی و زبانی بین ایران و عراق برای عراقی‌ها اشاره کرد و گفت: زبان فارسی در کشور عراق و در بین مردم این کشور بسیار مهم و پرطرفدار است و ما اینجا انبوهی از کتاب‌های آموزش زبان‌فارسی در مقاطع پیش از دانشگاه داریم که بسیار پرفروش هستند؛ اما مشکل اصلی ما کمبود کتاب‌های دانشگاهی است.

وی ادامه داد: ما در عراق مشکل کمبود کتاب آموزش در واژگان فارسی و دستور زبان فارسی نداریم؛ اما در گروه دانشگاهی مثل دانشگاه بغداد و کوفه، گروه‌های زبان‌فارسی نیازمندی‌های زیادی در حوزه فرهنگ‌لغت و وسایل آموزشی دارند.

صلاح محمد جلوخان با اشاره به مشکلات موجود گفت: به دلیل سختی سفر به ایران نیاز به یک کتابخانه علمی داریم و یکی از مهمترین ویژگی‌های یک کتاب آموزش زبان، داشتن نظریه‌های مهم آموزشی است که اهداف مختلف برای آموزش زبان را توضیح دهد.

وی ادامه داد: پیشنهاد من برگزاری همایش‌ها و نشست‌های بیشتر مربوط به زبان و ادبیات فارسی با حضور استادان مختلف از دانشگاه‌های مختلف جهان به ویژه کشورهای عربی است تا بتوانیم راه مشترکی برای پیشرفت زبان‌آموز فارسی در خارج از مرزهای ایران ایجاد کنیم.

رئیس گروه جهانگردی دینی دانشگاه‌های اهل بیت (ع)در پایان گفت: همچین نیاز به روش تدریسی و روش آموزشی در زبان فارسی داریم که دو روش مجزا هستند و در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری کتاب‌های لازم در این حوزه برای ما وجود ندارد و آموزشگاه‌ها و دانشگاه‌های ما از کمبود کتاب‌های تالیفی در این مقطع رنج می‌برند و انتظار می‌رود همان کتاب‌هایی که در دانشگاه‌های ایران در رشته زبان و ادبیات فارسی تدریس می‌شود، در دانشگاه‌های عراق نیز تدریس شود.