ویراست جدید کتاب «فرهنگ‌های برنامه درسی» منتشر شد

مولف در مقدمه کتاب نوشته است: «ما ابتدا کتاب فرهنگ‌های برنامۀ درسی را نوشتیم تا برنامۀ درسی را با درنظر گرفتن سابقه‌ها، هنجارها، باورها، ارزش‌ها، نقش‌ها، الگوهای رفتاری، و محیط‌های آموزشی به‌صورت فرهنگ مفهوم‌سازی کنیم؛ بدین ترتیب پیشنهاد ماکسین گرین (1973)، که برنامه‌ درسی را به ‌صورت فرهنگ مطالعه می‌کرد، تصدیق می‌کنیم. او این امکان را برای محققان فراهم آورد تا با مرور برنامۀ درسی از نظر تاریخی به کلیت تجربۀ آموزشی بیندیشند و دربارۀ موارد معمول تحقیق کنند. به ‌علاوه، مشتاقیم که جهت‌گیری‌های برنامه‌ درسی را به تصویر بکشیم که برخلاف برنامۀ ‌درسی معمول، تمرین‌های متمرکز بر فلسفۀ معمولی را نشان می‌دهد؛ این نمونه‌های مثالـی ـ همـراه با مثـال‌های تمرینی‌ـ مدل‌هایی را برای محققانی که می‌خواهند برنامه‌ درسی را در کلاس‌ها و مدارس عمیقاً تغییر بدهند فراهم می‌کنند. ما هر یک از فرهنگ‌های برنامۀ درسی را با ابتکارات مدام تشریح می‌کنیم: بینش‌ها، پیش‌فرض‌ها دربارۀ یادگیرندگان، آموزگاران، محتوا، محیط، برنامه‌ریزی، سنجش، ارزیابی برنامۀ درسی، دشواری‌های تمرین، و نقد جهت‌گیری و اهدافش.

وی در ادامه هدفشان را از ویراست دوم چنین بیان می‌کند: «هدف ما در ویراست دوم نیز گسترش آگاهی دربارۀ رویکردها به برنامۀ درسی و تمرین است. ما «فرهنگ‌های برنامۀ درسی» را پایه‌ای برای تحقیق قرار می‌دهیم و خوانندگان را تشویق می‌کنیم تا درنظر بگیرند که آیا کار برنامه درسی آن‌ها بازتابی از ترکیب روش‌های یکپارچه و در نظر گرفتن مقاصد است یا خیر؛ تقلایی برای حفظ بینشی منسجم در میان فشارهای بالای رقابتی، یا هدفی کلیدی که روزانه انجام و درون مجموعه تمرین‌‌های متجانس مجسم می‌شود.

همچنین چارچوبی برای پرس‌وجو ایجاد کردیم که این اهداف خاص را دنبال می‌کند:
- آشنایی خوانندگان با الگوهای تفکر برنامۀ درسی که بر توسعۀ مفهوم فرهنگ‌های برنامۀ درسی تأثیر می‌گذارد.
- شفاف‌سازی مفهوم برنامۀ درسی به ‌مثابۀ فرهنگ؛ نظام آشکار کردن باورها، ارزش‌ها، رفتارها و رسوم ضمنی و عیان در کلاس‌ها و مدارسی که عمداً درون جوامع و سایر فضاهای عمومی قرار گرفته‌اند.
- فراهم کردن بینش تاریخی دربارۀ جابه‌جایی اولویت‌های آموزشی و اجتماعی که بر مسیر برنامۀ درسی آموزش ایالات متحده تأثیر گذاشته است.
- یکپارچه‌سازی گفتمان اخلاقی و سیاسی دربارۀ شناخت و بحث دربارۀ برنامه‌ درسی.
- تشویق تفکر استعاری که به راه‌های جدید برای درک پیش‌فرض‌های متداول و نظام باورهای مجسم‌شده امکان بروز می‌دهد.
- بالابردن آگاهی از دشواری‌ تمرین‌هایی که همراه کار برنامه‌ درسی‌اند.
- پیش کشیدن هرگونه فرهنگ برنامۀ درسی برای پرس‌وجوی نقادانۀ پیش‌فرض‌ها، مقاصد و ادعاهایش.»

در جایی دیگر از این مقدمه آمده است: «در نهایت، معلوم شد که ما باید فرهنگ‌های برنامه‌ درسی را در چشم‌انداز پیشرفت‌های عرصۀ آموزشی در ایالات متحده به‌روزرسانی کنیم و گسترش دهیم؛ یعنی با توجه‌ به امتحان‌های فراگیر پراسترس و محیط برنامۀ درسی استانداردشده تحت‌تأثیر قانون «هیچ کودکی عقب نمی‌ماند». صرف‌نظر از دغدغه‌های مهم ما دربارۀ جهت‌گیری برنامۀ درسی براساس اهداف 2000 و تأثیر کسب‌وکار آموزش که در ویراست اول بیان شد، ما باید به حالت برنامۀ درسی در سال‌های آتی توجه می‌کردیم؛ زمانه‌ای که ویلیام پاینار (2004) مشخصه‌اش را «کابوس سوء تربیت» بیان کرده است (ص 5). آموزش کودکان برای موفقیت در امتحان هرچه بیشتر به هدف غالب مدارس عمومی بدل می‌شود و فاصلۀ زیادی با این آرزو دارد که دانش‌آموزان در تمام عمرشان یادگیرندگان خلاق یا شهروندان تحصیل‌کرده‌ای باشند که بتوانند در دموکراسی نقش ایفا کنند. بنابراین، در این شرایطِ آزمون‌زده، حتی برای آموزگاران هم سخت‌تر شده است. آن‌ها مجبورند برنامه‌ای آموزشی ایجاد کنند که دانش‌آموزان را به پرسیدن و کار کردن در مقابل هنجارهای اجتماعی رقابت، جنگ و تخریب زیست‌محیطی تشویق کند.

در سوی دیگر، مکاتب آموزشی تحت فشار دولت و دستورالعمل‌های ملی هستند تا منحصراً بر دستیابی به استانداردها تمرکز داشته باشند و از دوره‌های آموزشی برنامۀ درسی غفلت نکنند. هم آموزگاران تازه‌کار و هم باتجربه با دستورالعمل‌های افزایش دستاوردهای دانش‌آموزان آشنا می‌شوند، اما کمتر احتمال دارد به بازخورد منتقدانه دربارۀ اهداف سیاسی و اخلاقی آموزش تشویق شوند، به‌ صورت فرهنگی طبق برنامه‌های درسی متناسبی که به ‌شدت با هم متفاوت‌اند عمل کنند، یا به فعالانی بر ضد دغدغۀ شیوه‌ها و نظام‌های نخ‌نما بدل شوند. بنابراین، در واکنش به همه‌جا حاضر بودن «الگوی مدیریت استانداردشده» (Henderson & Gornik, 2006) با چشم‌انداز محدود و از بالا به پایین برنامۀ درسی، حتی برای دست‌اندرکاران برنامۀ درسی نیز ضروری‌تر است که دربارۀ جایگزین‌هایی که با چشم‌انداز جهانی غالب و برنامۀ درسی سنتی مقابله می‌کنند، بیشتر بدانند».

در پشت جلد این کتاب نیز آمده است: «فرهنگ‌های برنامه درسی را می‌توان چارچوب‌های تئوریزه شده و مدرن دانست که ریشه در باورهای عام تربیتی یا فلسفه‌های خاص تعلیم و تربیت دارد. فرهنگ‌های برنامه درسی، محصول و میوه باورها و تصوراات خاص (فرهنگ‌های خاص) تعلیم و تربیت هستند. به دیگر سخن، فرهنگ های برنامه درسی پاسخ‌های مدرن به این پرسش است که کدام باور یا مفروضات (فرهنگ) درباره محتوا، تدریس، معلم، دانش‌آموز، محیط یادگیری، ارزشیابی و جز این‌ها پذیرفته شده است؟ 

ویراست دوم فرهنگ‌های برنامۀ درسی علاوه بر ترتیب در فصل‌ها، حاوی قسمت‌‌های جدید و بازبینی‌شده است. این ویراست شامل مثال‌ها و  داستان‌های فراوانی از آموزگارانی می‌شود که تجربه‌هایشان را از طریق گزارش‌های استاندارد شده و نیز برنامه درسی خلاقانه و دگرگون شده‌ای که تجربه و اجرا کرده‌اند با نویسندگان به اشتراک گذاشته‌اند.»

کتاب با دو فصل؛ «مفهوم‌پردازی برنامۀ درسی» و «درک برنامۀ درسی به‌مثابۀ فرهنگ» آغاز می‌شود که مفاهیم و الگوهای قدرتمندی را کندوکاو کمک می‌کند تا برنامۀ درسی را به ‌صورت فرایندی پویا تصور و درک کرد.

فصل دیگری هم به نام «محدود کردن برنامۀ درسی» اضافه شده  که به بررسی چگونگی شکل گرفتن و استانداردسازی برنامه‌ درسی از طریق آزمون‌های پراسترس می‌پردازد و با نشان دادن تأثیرات کسب‌وکار روی کسب دانش معلوم می‌کند که چرا برنامه‌ درسی باید دوباره فرهنگ‌سازی شود. همچنین فصل «بازآرایی فرهنگی برنامۀ درسی» طوری گسترش داده شده که برنامه‌ درسی دگرگون‌شونده و رهبری برنامۀ درسی را بیشتر دربر بگیرد.

در بخش دوم، فرهنگ‌های برنامۀ درسی، هشت جهت‌گیری برنامه‌ درسی را ارائه می‌کند. با این ‌حال، در ویراست دوم، همۀ این فصل‌های فرهنگ‌های برنامۀ درسی اکنون فقط فلسفه‌هایی را دربر می‌گیرند که جایگزین برنامۀ درسی جریان اصلی هستند.

فصلی با عنوان «حفظ سنت‌های بومی»، نوشتۀ تاراجین یازی‌ـ مینتز، برنامۀ درسی پاسخگو از لحاظ فرهنگی را با به ‌تصویر کشیدن آموزش بومی به ‌صورت برنامۀ درسی جامع یکپارچه شامل زبان، فرهنگ، تاریخ، علوم و هنرها مجسم می‌کند.

در فصل پایانی کتاب، فرهنگ برنامۀ درسی، «رؤیای صلح»، پاملا ژوزف دربارۀ برنامۀ درسی مطالعات صلح، آموزش حقوق بشر، آموزش جهانی،آموزش محیط‌زیست و آموزش حل اختلاف می‌نویسد.

کتاب حاضر برای دانشجویان رشتۀ علوم تربیتی در مقطع کارشناسی ارشد به عنوان منبع اصلی درس «نظریه‌های برنامه درسی» به ارزش 2 واحد ترجمه شده است. امید است علاوه بر جامعۀ دانشگاهی، سایر علاقه‌مندان نیز از آن بهره‌مند شوند.

برای تهیه کتاب روی تصویر کلیک کنید