با سخنرانی رئیس سازمان «سمت» انجام شد،
برگزاری نشست «دغدغه‌های حقوق شهروندی در ایران امروز»
به گزارش روابط‌عمومی «سمت»، به همت خانه اندیشمندان علوم‌انسانی و همکاری سازمان «سمت»، مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری، انجمن حقوق‌شناسی، نشست دغدغه‌های حقوق شهروندی در ایران امروز همراه با جلسه نقد کتاب «حقوق شهروندی: کاوش‌ها و چالش‌ها» که توسط سازمان «سمت» منتشر شده روز چهارشنبه به صورت آنلاین و با میزبانی خانه اندیشمندان علوم‌انسانی برگزار شد.
این کتاب یکم دی‌ماه ۱۳۹۹ در همایشی تحت عنوان «حقوق اساسی و شهروندی» با حضور رئیس‌جمهور روحانی رونمایی شده بود و هم‌اکنون در دسترس علاقه‌مندان به تهیه آن قرار دارد.
حجت‌الاسلام محمد ذبیحی رئیس سازمان «سمت»، حسام‌الدین آشنا رئیس مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری، ابراهیم امینی رئیس کمیته حقوق شهروندی شورای اسلامی شهر تهران و علیرضا بهشتی عضو هیئت‌علمی دانشگاه تربیت‌مدرس سخنرانان این نشست بودند.
دبیری این نشست را هم صالح نقره‌کار دبیر کمیسیون حقوق بشر کانون وکلای دادگستری مرکز برعهده داشت.
انسان در حوزه اندیشه تا دست به اقدام تندی نزند آزاد است
حجت‌الاسلام محمد ذبیحی در این نشست ضمن تأکید به این نکته که راجع به حقوق شهروندی دیدگاه‌های مختلفی وجود دارد این سؤال را مطرح کرد که متولی حقوق شهروندی کیست؟ و گفت: حقوق شهروندی برخاسته از انسان است. انسان عاقل و اندیشمند است و طبعاً این حقوق برای دفاع از او آمده‌اند و ما کار خوبی کرده‌ایم که اسم آن را حقوق شهروندی گذاشتیم.
ذبیحی افزود: محدودیت‌هایی که گذاشته‌ایم از ناحیه ما بر جامعه تحمیل شده است. انسان در حوزه اندیشه تا دست به اقدام تندی نزند آزاد است. جریان خوارج نمونه روشنی است که امیرالمؤمنین زمامداری می‌کرد و مخالفین او تا دست به شمشیر نبردند امیرالمؤمنین اقدامی نکرد. چند ماه دیگر در آستانه انتخابات هستیم و اگر این سیکل معیوب تکرار شود باید دین پاسخگو باشد؟ حداقل بگوییم دین جوری است که پیامبر آورد و فرمودند تو فقط می‌توانی تذکر بدهی. اینها عین قرآن است. پیامبر به این حقوق عمل کرد.
رئیس سازمان «سمت» ادامه داد: کار ارزشمند علمی خوبی شد و ما در سازمان «سمت» ارزشیابی علمی داریم و روی این کتاب هم داشتیم ولی ما می‌توانیم آگاهی‌بخشی‌ها را توسعه دهیم. ما بسیارخوشحالیم که مسلمان ایرانی هستیم.
ذبیحی تصریح کرد: من به‌عنوان طلبه می‌گویم واقعاً ما حقوق شهروندی را مراعات کردیم؟ اگر صدای اعتراضی وجود داشته کجا باید گفته شود و ما باید به عمل برگردیم و خوب است که در کتاب نوشته شده است.
وی در پایان گفت: برای رأی و نظر و حقوق مردم احترام قایل شوید زیرا انسان آزاد آفریده شده و بگذارید حرفه‌هایش را بزند و نترسید.
نهاد ملی حقوق شهروندی در ابتدا در نهادهای امنیتی موضوعی جدی تلقی می‌شد
حسام‌الدین آشنا رئیس مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری نیز در نشست «دغدغه‌های حقوق شهروندی در ایران امروز» گفت: از متمم قانون اساسی مشروطه تا قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران می‌بینیم که گروهی وجود داشتند که حقوق‌دان و مجتهد بودند و می‌خواستند حقوق ملت را احصا و احیا کنند و اساساً حکومت درست شده که حق کرامت انسان‌ها محقق شود و به همین دلیل اصل تشکیل حکومت حقوق ملت است.
مشاور رئیس‌جمهور با بیان اینکه دغدغه کسانی که فکر می‌کردند حقوق مردم ضایع می‌شود رفته‌رفته مهم شد گفت: آن‌قدر این موضوع بیان شد که در سال ۸۸ تبدیل به مطالبه عمومی یا مطالبه خواص شد اما در آن سال این بحث به‌سرعت سیاسی و وارد فضای امنیتی شد طوری که گفتمان حقوق شهروندی گفتمان اپوزیسیون تلقی می‌شد اما قوه مجریه و قوه قضاییه تکلیف خود را با آن روشن کردند درحالی‌که قوه مقننه صحبتی انجام نداد.
آشنا با اشاره به اینکه در انتخابات ریاست‌جمهوری یکی از کاندیداها بحث حقوق شهروندی را پذیرفت و زیر بار آن رفت و خود را به‌عنوان حقوق‌دان معرفی کرد گفت: معاون حقوقی وقت رئیس‌جمهور متونی را در اختیار داشت که مربوط به دولت خاتمی بود و یک ویرایش اولیه اذان متن تهیه شد و توأمان در مرکز پژوهش‌های ریاست‌جمهوری هم قرار شد یک تیم حقوقی ظرفیت حقوقی کشور را فعال کند و تلاش این بود که نه پایین‌تر از قانون اساسی حرف بزنیم و نه از قانون اساسی عبور کنیم و می‌خواستیم بیانی از قانون اساسی ارائه دهیم که نسبت به وقایع روز بیان روشنی داشته باشد.
رئیس مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری با بیان اینکه در یک‌زمان دو متن در اختیار رئیس‌جمهور قرار گرفت گفت: رئیس‌جمهور دستور دادند که این دو متن تبدیل به یک متن شود و این کار انجام شد و همچنین خواستند که این متن واحد به چند حقوق‌دان مورد قبول ایشان ارسال شود و در نهایت آنها نظر دادند و اجلاسی برگزار شد و این منشور موردبحث و بررسی قرار گرفت و بعدازاین کار رئیس‌جمهور با حقوقدانان جلسات مستمر گذاشتند و این متن‌ها خوانده شد.
آشنا ادامه داد: در نهایت نتیجه این شد که بخشی از بندها حذف ادغام یا اضافه شد و سپس تیمی تلاش کرد تا مستندات متن تهیه شود و دستورات اجرایی کار به عهده کمیسیون حقوق بشر اسلامی قرار گرفت و کتابی در دو جلد آماده شد که هنوز منتشر نشده است. بعد از نگارش این دو کتاب بود که فهمیدند مسئله عمیق‌تر از این است که با منشور رفع شود.
وی با بیان اینکه منشور حقوق شهروندی دو اساس دارد گفت: اولین اساس این منشور این است که قرار شده رئیس‌جمهور کسی را مسئول موضوع حقوق شهروندی کند که دستیار رئیس‌جمهور در حقوق شهروندی نامیده می‌شود و دومین کار نیز این بود که نهاد ملی حقوق بشر و شهروندی تدوین شود که باید به تصویب پارلمان برسد. بودجه این نهاد را دولت تعیین می‌کند و این نهاد وضعیت حقوق شهروندی ایران را رصد می‌کند و گزارش‌ها آن را ارائه می‌کند که مورد استناد مسئولان داخلی و سازمان‌های بین‌المللی قرار می‌گیرد و قرار شده است تا تشکیل این نهاد دستیار رئیس‌جمهور هر ۶ ماه گزارش دهد.
آشنا در ارتباط با مشکلات تأسیس نهاد ملی حقوق بشر و شهروندی گفت: پیش از آن که نهاد ملی حقوق شهروندی مصوبه مجلس را بگیرد پیش‌دستانه هشدارهایی داده شد و در نهادهای امنیتی موضوع به‌مثابه یک موضوع جدی تلقی شد که در نهایت ایده مورد موافقت قرار گرفت و به مجلس رفت اما تاکنون اعلام وصول نشده است و به‌طورکلی داستان حقوق شهروندی یک داستان طولانی است و باید گفت ما در مسیری حرکت می‌کنیم که این امر، از یک امر حرام و غیرقابل‌قبول به امری که اعتراضاتی به آن وارد است تبدیل شده اما نباید خسته شد و باید ادامه داد.
حق در مرحله اول، «یاد گرفتنی» است
ابراهیم امینی رئیس کمیته حقوق شهروندی شورای شهر تهران در سخنان خود در این نشست تأکید کرد: یکی از ادله اثبات شریعت عقل است و شریعت حکم غیرعقلانی ندارد به همین دلیل زمان مبعوث شدن پیامبر بخش اعظم قوانینی که در عرب جاهلیت توسط عقلاً رایج شده بود را تحت عنوان احکام امضایی، امضا کردند.
وی با بیان اینکه ما به عقل بشر همیشه اعتماد می‌کنیم اما وقتی تراوش‌های فکری در زمینه غیرمادی و مملکت‌داری است آن را پس می‌زنیم گفت: نمی‌شود تراوش‌های فکری را تفکیک کنیم و قسمت مادی آن را بپذیریم اما قسمت غیرمادی آن را پس بزنیم و اگر بحث حقوق شهروندی مطرح می‌شود نباید تلقی کنیم که اسلام نظر دیگری دارد.
رئیس کمیته حقوق شهروندی شورای اسلامی شهر تهران ادامه داد: خیلی از اندیشمندان حقوق می‌گویند منشور حقوق شهروندی کوروش یکی از نخستین منشور نامه‌های حقوق شهروندی است و این از افتخارات ماست که فرامین نیاکان ما جنبه حقوق شهروندی دارد به‌خصوص گر با حاکمان آن زمان مقایسه کنیم که حاکمان جور بودند و به مردم به چشم رعایا نگاه می‌کردند.
امینی خاطرنشان کرد: در اعلامیه حقوق بشر فرانسه که از متون جدید است و از آرای اندیشمندانی مثل ژان ژاک روسو و مونتسکیو استفاده شده است خیلی از چیزهایی که تحت عنوان حقوق بشر از آنها یاد می‌شود وجود ندارد و چیزهایی مثل ممنوعیت برده‌داری، حق رأی و حقوق زنان جدیداً به دامنه حقوق شهروندی اضافه شده است و در واقع بخشی از حقوق ملت به حقوق شهروندی اختصاص‌داده‌شده است.
وی با بیان اینکه منشور حقوق شهروندی دولت اول آقای روحانی کار بسیار خوبی است گفت: قطعاً اگر این منشور اجرا و عملیاتی شود می‌تواند بسیاری از دغدغه شهروندان را مرتفع کند اما ما هم باید فرصت و بستری را فراهم کنیم تا هم شهروندان از حقوق خود آگاه شوند و هم کارگزاران آن را به‌عنوان تکلیفی برای خود بدانند و رعایت کنند.
رئیس کمیته حقوق شهروندی شورای شهر تهران تصریح کرد: از قدیم گفتند حق دادنی نیست بلکه گرفتنی است اما حق در مرحله اول یاد گرفتنی است و آموزش شهروندان در این زمینه مهم است مثلاً می‌توان در بنرهای سطح شهر حقوق شهروندی به مردم آموزش داده شود اما نباید فراموش کرد که در کنار حق تکلیفی هم وجود دارد و شهروندان تکالیفی را هم دارا هستند.
امینی با بیان اینکه عنوان حقوق شهروندی اولین‌بار در سال ۸۳ در متن قانون آمد گفت: در مجلس ششم یک طرح دوفوریتی بر اساس بخشنامه‌ای که توسط آیت‌الله شاهرودی برای حفظ حقوق شهروندی داده شده بود به شورای نگهبان فرستادیم و این اولین قانونی است که واژه حقوق شهروندی در آن به‌کاررفته است.
وی در پایان گفت: کمیته حقوق شهروندی را برای اولین‌بار در شورای پنجم تأسیس کردیم و در حوزه‌های مختلف مثل محیط‌زیست، حفظ میراث‌فرهنگی و توسعه پارک‌ها و بوستان‌های عمومی کارهای مهمی را انجام دادیم. در حوزه شفافیت و اطلاع‌رسانی پروژه‌هایی که شهرداری واگذار می‌کند و حقوق‌هایی را که مدیران دریافت می‌کند در سامانه‌هایی در دسترس عموم است تا جایی که برخی می‌گویند این‌همه شفافیت لطمه وارد می‌کند اما ما معتقدیم شهروندان باید اطلاع داشته باشند و این بهترین راه برای مبارزه با فساد است.
انتظار می‌رود وعده انتخاباتی دولت تحقق پیدا کند
علیرضا بهشتی عضو هیئت‌علمی دانشگاه تربیت‌مدرس هم در نشست «دغدغه‌های حقوق شهروندی در ایران امروز»، ضمن تشکر از مولاوردی و ضیایی فر دبیر کمیسیون حقوق بشر اسلامی ایران و اهتمام رئیس‌جمهور در زمینه حقوق شهروندی گفت: حقوق شهروندی همان است که بنیان‌گذار جمهوری اسلامی مطرح کرده مبنی‌بر اینکه مردم ولی‌نعمت ما هستند؛ لذا حقوق شهروندی در جهت تثبیت و تحقق این ولی‌نعمت بودن مردم است و اینکه بدانند کارگزاران، خدمتگزاران واقعی مردم‌اند نه در زبان. البته حقوق شهروندی هم کارگزاران نظام و هم شهروندان را در برمی‌گیرد.
وی ضمن تشکر از دولت که یادآوری کرد چیزی را که به فراموشی سپرده شده بود، ادامه داد: درعین‌حال که دولت محترم و رئیس‌جمهور و دیگران اهتمام کردند که حقوق شهروندی را محقق کنند؛ متأسفانه کارنامه عملی دولت سؤال‌برانگیز است. یکی از نویسندگان مقالات در حبس است و ما نمی‌دانیم که از حقوق خود در مورد دادرسی عادلانه برخوردار است یا خیر. همچنین در چندماهه اخیر ما با تعطیلی مراکز بین‌دولتی و خیریه‌ها و سمن‌ها مواجه بودیم و اگر توضیحی هست خوشحالیم که به‌عنوان شهروند توضیحات را دولت بیان کند که چرا این اتفاق رخ داد.
بهشتی ادامه داد: همچنین حق اعتراض مسالمت‌آمیز و غیرمسلحانه در قانون اساسی موردتوجه قرار گرفته ولی اتفاقاتی در این سال‌ها در طی دهه‌های اخیر رخ‌داده و انتظار می‌رود وعده انتخاباتی دولت تحقق پیدا کند و شاهد این مسائل نباشیم.
وی تصریح کرد: نمی‌خواهیم بگوییم همه آنچه که رخ‌داده درست یا نادرست است ولی دولت و رئیس‌جمهور موظف است در این زمینه شفاف باشند و توضیح دهند که آیا مشکلات ساختاری وجود دارد؟ ما باید قانون اساسی داشته باشیم که شهروند محور باشد زیرا قانون اساسی پس از انقلاب بود که تصویب شد و در مورد فصل سوم گفتگوهای زیادی مطرح شد و در واقعیت در سایه شکل‌گیری نظام جدید آن حقوق به فراموشی شمرده شد.
وی افزود: بسیاری از مردم احساس می‌کنند حقوقشان موردتوجه قرار نمی‌گیرد و کرامت انسانی‌شان مورد بی‌احترامی قرار گرفته است. بهتر است کارنامه کارگزاران در این ۸ سالی که دولت مسئولیت داشته به مردم ارائه شود و اگر مشکلات ساختاری داشته است مردم آگاه شوند. اگر مردم تصمیم گیرند در انتخابات شرکت کنند باید بدانند رأی آنها تأثیرگذار است یا خیر و اگر امکانش هست برای عموم منتشر شود.
وی در پایان گفت: همین‌که مقالات منتشر شد و منشوری با این نواقص و عیوبی که دارد منتشر شد، گام خوبی بوده و باید از آن قدردانی کرد و بیش از اینکه خاک بخورد باید دست‌مایه‌ای برای تحقق کرامت انسانی در سایه حقوق شهروندی باشد.
آشنایی با کتاب «حقوق شهروندی: کاوش‌ها و چالش‌ها»
کتاب «حقوق شهروندی: کاوش‌ها و چالش‌ها» مجموعه مقالاتی پیرامون حقوق شهروندی است که به اهتمام جمعی از صاحب‌نظران و به همت پژوهشکده تحقیق و توسعه علوم‌انسانی سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم‌انسانی دانشگاه‌ها (سمت) و همکاری معاون پژوهشی کمیسیون حقوق بشر اسلامی ایران و حمایت مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری منتشر شد.
مجموعه یاد شده در یازده بخش با لحاظ موضوعات مقالات و عناوین آنها متناسب با حق‌های مذکور در منشور حقوق شهروندی تنظیم شده است.
بخش اول کتاب با عنوان مبانی حقوق شهروندی دربردارنده چهار مقاله از سید علیرضا حسینی بهشتی، محسن اسماعیلی، محمدحسین طالبی و حامد کرمی و سید علیرضا میربد است.
بخش دوم کتاب با عنوان حق حیات و سلامتی دربردارنده دو مقاله از محمد حبیبی مجنده و حجت‌الاسلام حسین جوان آراسته است.
بخش سوم کتاب با عنوان کرامت و برابری انسانی دربردارنده سه مقاله از حجت‌الاسلام محمدحسین مظفری، پوریا عسکری و هادی طحان نظیف و محمدمهدی سیفی است.
بخش چهارم کتاب با عنوان حقوق مشارکت دربردارنده چهار مقاله از حجت‌الاسلام کاظم قاضی‌زاده، علیرضا دبیرنیا، رضا اسلامی و سید محمد حمید حسینی یزدی است.
بخش پنجم کتاب با عنوان حقوق اقلیت‌ها دربردارنده چهار مقاله از ستار عزیزی و اسعد اردلان، هویک بهبو، حسین سیمایی صراف و وحید آگاه و همکارشان است.
بخش ششم کتاب با عنوان آزادی بیان، اطلاعات و حریم خصوصی دربردارنده دو مقاله از باقر انصاری و فرهاد جم است.
بخش هفتم کتاب با عنوان حق بر تابعیت و تشکیل خانواده دربردارنده دو مقاله از محمدتقی عابدی و زهرا داور و فریده طه است.
بخش هشتم کتاب با عنوان حق بر دادخواهی عادلانه دربردارنده شش مقاله از منصور رحمدل، جعفر حبیب‌زاده، محمدرضا عظیمی، فرهنگ فقیه لاریجانی و حسن عالی‌پور و سید محمدمهدی غمامی است.
بخش نهم کتاب با عنوان حقوق اقتصادی دربردارنده پنج مقاله از محسن قاسمی، آزاده السادات طاهری، سعید رضا ابدی، ولی رستمی و مرتضی اصغرنیا و محمدعلی متانی و بهار گلکار است.
بخش دهم کتاب با عنوان حقوق فرهنگی دربردارنده سه مقاله از ندا کردونی، مسعود فریادی و تهمورث بشیریه و امیر جوادی است.
بخش یازدهم کتاب با عنوان حقوق همبستگی دربردارنده چهار مقاله از محسن عبدالهی، حجت‌الاسلام عزیزالله فهیمی و علی مشهدی، بهرام مستقیمی و حجت‌الاسلام سید جواد ورعی است.
نظر شما :